วันที่ 15 เดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติของจีน เป็นวันไหว้พระจันทร์ เป็นวันที่ชาวบ้าน
รับรู้และถือปฏิบัติมานมนามว่าเป็นวันที่มีเสน่ห์และโรแมนติกวันหนึ่ง โดยเฉพาะภาย
ใต้พระจันทร์ขาวนวลผ่องกลม ๆ ที่ส่องอยู่บนท้องฟ้า วันนี้เป็นวันที่พระจันทร์กลม
และใหญ่เป็นพิเศษ จึงเหมาะอย่างยิ่งที่บรรยากาศนี้จะเป็นโอกาสที่เหล่าหนุ่มสาว
คู่รักนัดพบกัน
แต่ตำนานความเป็นมาของเทศกาลไหว้พระจันทร์กลับมีที่มาแตกต่างกันหลายเรื่อง
ราว มีทั้งปรัมปราเรื่อง:
ฉางเอ๋อสู่พระจันทร์ 嫦蛾奔月
การก่อการล้มล้างราชวงศ์หยวนของจูหยวนจาง朱元璋月饼起义 และ
จักรพรรดิถัง หมิงท่องวังจันทรา 唐明皇游月宫 เป็นต้น
แต่เรื่องที่ชาวบ้านจดจำมากที่สุด กลับเป็นเรื่องฉางเอ๋อสู่พระจันทร์ 嫦蛾奔月
เรื่องของเรื่องมีอยู่ว่า วันหนึ่งฉางเอ๋อได้ขโมยยาอายุวัฒนะของสามีไปกิน และเหาะ
เหินไปวังจันทรา月宫แต่หนังสือบางเล่มก็ว่า หลังจากที่แอบกินยาแล้ว เธอก็กลาย
เป็นคางคกและถูกคนทั่วไปเรียกกว่า ปีศาจจันทรา 月精 เมื่อฉางเอ๋อเข้าไปใน
วังจันทราแล้ว ที่แท้สถานที่ที่เธอเข้าไปเป็นที่ที่เปล่าเปลี่ยวที่ไม่มีผู้คนเลย คงมีแต่
กระต่ายกับต้นไม้อย่างละหนึ่งเท่านั้น
ความเป็นมาของเทศกาลไหว้พระจันทร์
เทศกาลไหว้พระจันทร์เป็นประเพณีที่มีการสืบทอดมาช้านานของชาวจีน จากหลัก-
ฐานที่ปรากฏในยุคแรก ๆ คำว่า จงชิว 中秋 ได้ปรากฏในหนังสือที่ชื่อ โจวหลี่
周礼(ธรรมเนียมปฏิบัติของโจว) ในยุคชุนชิว (ก่อนคริสตกาล 770-476 ปี) จนถึง
ยุคราชวงศ์ถัง (ค.ศ. 618-907) ตอนต้นจึงมีการกำหนดวันเวลาแน่นอนสำหรับการ
จัดเทศกาลไหว้พระจันทร์เป็นขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ดังปรากฏในหนังสือบันทึกของ
ไท่จง 唐书·太宗记 แต่การนำไปปฏิบัติอย่างแพร่หลายมีขึ้นในยุคของราชวงศ์-
ซ่ง 宋朝(ค.ศ. 960-1279) จนหลายเป็นเทศกาลสำคัญหนึ่งของจีนจนถึงทุกวันนี้
ตามปฏิทินจันทรคติของจีนนั้น เดือน 8 เป็นเดือนที่อยู่กลางฤดูใบไม้ร่วง (秋季)
หรืออยู่เดือนที่สองของฤดูที่เรียกกันเดือนนี้ว่าจงชิว 仲秋 และวันที่ 15 ก็เป็น
วันที่อยู่กลางเดือนพอดี ฉะนั้นจึงเรียกเทศกาลไหว้พระจันทร์นี้ว่า จงชิว 中秋
(中=กลาง ออกเสียงเหมือน仲 แต่เขียนไม่เหมือนกัน ชิว 秋=ฤดูใบไม้ร่วง) กิจ-
กรรมต่าง ๆ ในเทศกาลดังกล่าวล้วนเกี่ยวข้องกับพระจันทร์ จึงมีชื่อเรียกวันดังกล่าว
ต่าง ๆ นานา เช่น 月节เทศกาลพระจันทร์月夕 ค่ำคืนพระจันทร์ หรือบางทีก็
เรียก 团圆节เทศกาลพบญาติ (圆หรือหยวนหมายถึงกลมตามลักษณะของพระ
จันทร์ จึงหมายถึงกลมเกลียว)
ในกลางฤดูใบไม้ร่วง ท้องฟ้าไร้เมฆหมอก พระจันทร์จึงสว่างไสวเป็นพิเศษ ชาวบ้าน
นอกจากมีกิจกรรมชมจันทร์ ไหว้พระจันทร์ ทานขนมไหว้พระจันทร์ด้วยกันในหมู่
ญาติมิตรแล้ว บางแห่งยังมีการก่อนเจดีย์ รำมังกร เป็นต้น
สำหรับตำนานความเป็นมาของเทศกาลไหว้พระจันทร์อีกทางหนึ่งกล่าวว่า เนื่องจาก
กลางฤดูเป็นฤดูเก็บเกี่ยวของชาวไร่ชาวนา จึงมีการจัดพิธีไหว้เทพแห่งฟ้าดิน จึงเป็น
ตำนานอีกสายหนึ่งที่กล่าวขานกันมา